De gedachten van een baby…?
Als kind heb je niets te wensen. Je komt zonder iets op de wereld en het eerste wat je nodig hebt is warmte en lucht. Lucht is de elementaire levensbehoefte en met een paar flinke klappen op je billen of een aardige zuster die wat slijm uit je mond zuigt, maak je kennis met de universele levensstroom op aarde. Ademen: het gebeurt gewoon en iets in je heeft dat geregeld. Al snel ontdek je dat je meer nodig hebt dan alleen maar lucht. Het is eigenlijk best aardig als je ook wat te eten krijgt. Dat voelt goed, alhoewel je nog niet eens weet of het lekker is. Hoe dan ook, je wilt meer. Het gekke is dat als je begint te schreeuwen, je meer krijgt. Wat aardig, na schreeuwen lekker eten en een goed gevoel. De eerste keer dat je ontdekt dat iets krijgen een goed gevoel geeft. En je hoeft er alleen maar voor te schreeuwen. Die volledige afhankelijkheid leert onze organen in te spelen op de veranderingen die van buiten komen. En opeens is er in je beleving een binnenwereld en een buitenwereld
Innerlijke beleving en sociale omgeving
We zijn geboren uit anderen, we leven met anderen en we sterven terwijl we anderen achterlaten.We verdelen allemaal onze aandacht tussen onze innerlijke belevingswereld, die uniek is, en onze sociale omgeving. Zelfrealisatie heeft te maken met ’iets’ realiseren voor anderen en voor jezelf. Soms gaat het realiseren bijna moeiteloos, terwijl het op andere momenten lijkt alsof alles tegenzit. Dit komt doordat jij je aandacht moet verdelen. In een werkoverleg bijvoorbeeld, waar een probleem besproken wordt dat iedereen dwars zit, ben je tegelijkertijd bezig met hoe anderen er tegenaan kijken én hoe jij het zelf beleeft. Soms zijn we erg met onszelf bezig en hebben we weinig oog voor onze omgeving. Op andere momenten zijn we zo sterk naar buiten gericht dat we voorbij gaan aan onze innerlijke beleving. Er zijn ook momenten waarop we in balans zijn en ons tegelijkertijd bewust zijn van onszelf en anderen.We voelen ons verbonden en de tijd vliegt of staat stil.
Intern of externe oriëntatie is een mindset
De interne of externe oriëntatie verschilt per situatie en is bijvoorbeeld afhankelijk van de mate waarin we plezier hebben of angst voelen. Daarnaast heeft iedereen een primaire oriëntatie die herkenbaar is in basishouding en overtuigingen: een interne of externe oriëntatie. Deze oriëntatie heeft grote invloed op de manier waarop je omgaat met jezelf en anderen. In het eerste geval ben je egocentrisch ingesteld en leef je volgens je eigen wijsheid. Dat betekent niet dat je afgesloten bent van de buitenwereld. Wel dat je in het tegemoet treden van de wereld je eigen handelingsperspectief (normen en waarden) hanteert en er misschien vanuit gaat dat alles maakbaar is. In het tweede geval weet je wie je bent door wat anderen van je vinden. Je hoeft daarmee niet afgesneden te zijn van je eigen emoties en behoeften maar je laat ze wel sterk beïnvloeden door je omgeving. Mogelijk zelfs zo sterk dat je gelooft dat jij gemaakt wordt door je omgeving en de omstandigheden.
Waar is de grens?
Stel jezelf de volgende vraag bij conflicten: Waar is de grens tussen mij en de ander? Gebruik het antwoord om je bewust te zijn wie jij bent. Naast de interne of externe oriëntatie, hebben we een automatische piloot bij het omgaan met verschillen. Het kan gaan om een verschil tussen jezelf en anderen of tussen de realiteit en je verwachting. Verschildenkers zijn zich primair bewust van de verschillen, terwijl verbanddenkers of verbinders primair op de overeenkomsten en verbanden letten.
Het verschil- of verbanddenken komt onder andere tot uitdrukking in de manier waarop we onszelf motiveren. Stel bijvoorbeeld dat je tijdens je vakantie besluit om een wandeling te maken naar een fantastische plek op een berg. De afstand is groter dan je ooit gelopen hebt, maar je hebt er zin in. Vroeger of later komt het moment waarop je tegen je fysieke of emotionele grenzen aanloopt. Wat zeg je tegen jezelf om je te motiveren? “Ik ben al zo ver gekomen, dus de rest kan ik ook” geeft aan dat je let op het verband tussen je verwachting (ik kan deze tocht volbrengen) en de realiteit (ik heb al 20 kilometer gelopen). Of zeg je tegen jezelf: “Ik kan het want het is niet zo ver meer”. Deze uitspraak geeft aan dat je let op het verschil tussen je verwachting (Een reis van 30 kilometer volbrengen) en de realiteit (10 kilometer te gaan).
Basishouding en mindset
In onze communicatie heeft elke vorm van denken een andere basishouding tot gevolg. Door onze aandacht te richten op het verband of de verbinding met anderen beseffen we dat we een onderdeel zijn van een groter geheel. We krijgen bijvoorbeeld het gevoel dat we bij een groep horen waarmee we dezelfde interesse delen. Of we voelen ons opgenomen in een vriendenclub. In ons werk ontstaat een teamgevoel doordat we het verband herkennen in het benoemen van een gemeenschappelijk doel. Het verschildenken richt de aandacht op onze uniekheid. We weten waar we staan in een groep door het verschil met anderen te herkennen. Stel dat je moet samenwerken met een nieuwe collega. Bij de eerste kennismaking constateer je dat de ander een goede babbel heeft maar niet van aanpakken weet. Jij vindt jezelf bijvoorbeeld een ietwat gesloten maar harde werker. De verschildenker trekt grenzen en weet waar hij staat. Door verschillen in aanpak, opvatting of basishouding te benoemen, weet je of er bij jou, de ander of beiden iets moet veranderen of niet. Bij het verbanddenken let je veel meer op wat jullie samen kunnen bereiken of op welke manier je met elkaar kunt samenwerken. In dat geval zou jij jezelf de vraag kunnen stellen “Hoe kunnen we ons gezamenlijke doel behalen door onze kwaliteiten te combineren?” Het verbanddenken heeft als effect dat jij je verbonden voelt met de ander, het verschildenken dat je beseft wie jij bent.
Wat is mijn basishouding?
Geef voor elke set van uitspraken aan welke je meer aanspreekt door per regel een kruisje te zetten.Wat zegt dit profiel over jezelf?
Verschildenker _ _ _ _ _ | _ _ _ _ _ Verbanddenker (verbinder)
Ik let op wat er ontbreekt _ _ _ _ _ | _ _ _ _ _ Ik let op wat er is
Ik let op verschillen _ _ _ _ _ | _ _ _ _ _ Ik let op overeenkomsten
Eerst het een en dan het andere _ _ _ _ _ | _ _ _ _ _ Ik doe alles tegelijkertijd
Ik bewaak grenzen _ _ _ _ _ | _ _ _ _ _ Ik let op het grote kader
Ik zoek oorzaken _ _ _ _ _ | _ _ _ _ _ Ik zoek verbanden
Iets is waar of niet _ _ _ _ _ | _ _ _ _ _ Alles is waar
Ik vind mezelf afsluiten makkelijker _ _ _ _ _ | _ _ _ _ _ Ik maak makkelijk contact
Ik bedenk iets nieuws _ _ _ _ _ | _ _ _ _ _ Ik kijk wat gewerkt heeft
Ik ga uit van schaarste _ _ _ _ _ | _ _ _ _ _ Ik ga uit van overvloed
Ik richt me op wat ik wil _ _ _ _ _ | _ _ _ _ _ Ik richt me op wat ik kan
Ik doe wat moet _ _ _ _ _ | _ _ _ _ _ Ik doe wat mag
Beide manieren van denken hebben een negatief effect als je het teveel doet. Teveel verschildenken leidt tot afzondering en afsluitingen maar door teveel verbanddenken verlies je jezelf in je omgeving.
Door mezelf te zijn, ben ik er voor anderen
Misschien heb je wel eens het gevoel dat je jezelf moet verdedigen. Dat is als het optrekken van een muur waardoor jij je bewust bent van de grens (en dus het verschil) tussen je innerlijke en uiterlijke wereld. Dat heeft ook een functie.Door de grens tussen jezelf en anderen te benoemen, weet je wie jij bent. Door het verschil te benoemen, ben je in staat om het verband vorm te geven. Worstel je daarmee? Stel jezelf dan de vraag: Wat is het verband tussen de verschillen die ik zie?
Samenvatting
We verdelen aandacht tussen onze innerlijke belevingswereld, die uniek is, en onze sociale omgeving. De in dit artikel beschreven primaire oriëntatie en de wijze waarop we met verschillen omgaan, ons handelingsperspectief, bepaalt welke weg we bewandelen richting toekomst..
Meer informatie
Dit artikel is geschreven in 2001 als onderdeel van het boek Authentiek Inspiratie over persoonlijke ontwikkeling. In 2013 verscheen het boek ‘Energie door Wisselwerking‘ over de succesfactoren voor duurzame innovatie. In 2015 begon het onderzoek naar ‘verschil maken als een verbinder’ dat in 2016 resulteerde in ‘de optimale mindset van een verbinder’. In 2020 verscheen een artikel over de rol van verbinders in tijden van crisis en maatschappelijke transitie.
