Wat is jouw autofocus?

Ervaar je werkdruk? Uit de sportwereld leren we dat gerichte aandacht voor een activiteit of prestatie een enorme inspiratiebron kan zijn. Hoe kan het dan dat op het werk veel mensen impulsverslaafd zijn door nieuwsberichten en het virtuele ‘gedoe’ via allerlei systemen en technologie?  Het is een bekend gegeven dat we onder druk steeds slechter informatie tot ons nemen en het steeds meer energie kost om te schakelen tussen verschillende onderwerpen. We verstarren en krijgen een soort van autofocus op kleine taken die we snel denken af te handelen en verliezen het totaalbeeld. Een goede focus, zeg maar hoe en waarop we onze aandacht richten, helpt bij het Agile werken en het verminderen van werkdruk.

Werkdruk is een beleving

In een recent begeleidingstraject noemden deelnemers drie symptomen van werkdruk:

  1. Het lukt me niet om een balans te vinden in mijn werk en verstoringen te hanteren
  2. Ik vind het lastig om via systemen te communiceren met mensen die ik niet ken
  3. Het kost me veel energie om de samenhang in alle informatie te herkennen

Met name in dienstverlenende beroepen is werkdruk voor een groot deel beleving, die we onder andere voeden door onze focus. De vraag is dus: hoe kunnen we onze autofocus zelf beïnvloeden zodat we geïnspireerd blijven en werkdruk goed hanteren.

Wat is een goede focus?

Wie heeft het niet meegemaakt? Je begint de werkdag fris met een plan wat je gaat doen. Aan het eind van de dag vraag je jezelf af wat je eigenlijk hebt gedaan. Je bent erg druk geweest, maar wat je gepland hebt is niet af. Dit kan een teken zijn dat je gedurende de dag jezelf niet bewust bent geweest van jouw focus. Focus is niets anders dan het hebben van aandacht. Een goede focus betekent dat je de aandacht richt op datgene wat van belang is in een gegeven situatie. Dat je die aandacht goed kunt vasthouden en dat je zelf naar een andere focus kunt schakelen als dat nodig is. Door een goede focus richten we onze energie. Het te veel schakelen van focus, bijvoorbeeld doordat we ons laten afleiden door impulsen uit onze omgeving, kost energie. Geeft ons een gevoel van werkdruk. Een goede focus is vooral belangrijk bij het nieuwe werken waar we samenhang zoeken in het oerwoud van informatie, regelmatig impulsen krijgen in de virtuele samenwerking en zelf soms de structuur kwijtraken.

Bewuste autofocus

Onze autofocus is een mix van drie vormen van aandacht: aandacht voor onszelf, aandacht voor de interactie met anderen en aandacht voor het grotere plaatje. Als we ergens aandacht aan geven, dan zijn we er mee in contact, nemen we informatie op, kunnen we het plaatsen en hebben we er een gevoel bij. Vergelijk het werk bijvoorbeeld met een spelletje voetbal. Een voetballer die de aandacht bij zichzelf heeft zal goed aanvoelen hoe hij de bal speelt of rent. Tegelijkertijd zal zijn aandacht ook bij de interactie zijn: hij ziet en voelt aan waar de andere spelers zijn, welke bewegingen zij maken en waar de bal is. Een wat meer ervaren speler zal ook spelinzicht hebben. Hij voelt aan hoe in het totale speelveld de spelpatronen zijn en hoe het spel tactisch gespeeld wordt. In ons werk is zelf-aandacht stil staan bij de manier hoe we werken en wat we zelf belangrijk vinden. Interactie-aandacht is open staan voor informatie en mensen. Aandacht voor het grote geheel is begrijpen en aanvoelen hoe alles en iedereen met elkaar samenhangt. Noem het een soort van systeemdenken gecombineerd met omgevingsbewustzijn of organisatiesensitiviteit.

Hoe beïnvloed ik mijn autofocus?

Invloed start met bewustzijn en weten dat je een keuze hebt. Waar ben je eigenlijk mee bezig bezig? Ben je druk met de ander, maar vergeet je wat je zelf belangrijk vindt? Of  weet je wel wat je zelf wilt, maar zoek je naar hoe het past bij de rest? Misschien probeer je alles te begrijpen, maar komt er niets uit jouw handen. Met andere woorden: ben je bezig met jezelf, met de ander of met het grotere geheel? Met het antwoord bepaal je welke aandacht er in een gegeven situatie nodig is. Soms is het helemaal niet slim om de aandacht op jezelf of het grotere geheel te richten. Denk bijvoorbeeld aan een receptionist die een rij bezoekers staat in te checken. In andere gevallen, zoals bij de analyse van herhalende problemen, is het misschien juist handig om stil te staan bij de samenhang. Actief focussen doe je in drie stappen:

  • Weet of voel ik waar mijn aandacht nu is?
  • Waar is mijn aandacht nu nodig?
  • Hoe kan mijn aandacht actief richten?

Daarnaast bepaalt  onze fysieke, emotionele en mentale conditie in sterke mate het vermogen om actief te focussen.  Zeg maar hoe fitter, hoe meer flexibiliteit.

Focussen in de waan van de dag

Soms zitten we gevangen in een bepaalde focus. Bijvoorbeeld wanneer we mailtjes blijven afhandelen, terwijl ons andere werk blijft liggen. Dan is het slim om het patroon te doorbreken en aandacht opnieuw te richten. En daar is afleiding voor nodig. Denk maar eens aan ouders die de aandacht van jonge kinderen proberen te richten als er iets spannends is. De eenvoudigste is afleiding door de kijk-daar-eens-aanpak. Op het werk kunnen we ons patroon doorbreken door een time-out te nemen en kort onze waarneming te richten op iets bekends wat we zien, horen of voelen. Zoals een afbeelding, geluiden, objecten of hoe we op onze stoel zitten.  Vervolgens kunnen we onze autofocus opnieuw scherpstellen:

Achtergrond

Er zijn ontzettend veel boeken over dit onderwerp. Zelf heb ik in de loop der jaren in mijn training, coaching en leerwerkbegeleiding gebruik gemaakt van onderstaande auteurs:

  • Mind and Nature, Gregory Bateson(1979)
  • Flow Mihaly, Csikszentmihalyi (1999)
  • Prioriteiten, Stephen R. Covey (2001)
  • Presence, Senge, Scharmer, Jaworski, Flowers (2004)
  • Ons feilbare denken, Daniel Kahneman (2011)
  • Aandacht, Daniel Goleman (2013)

In mijn boek authentieke inspiratie (2002) belicht ik de relatie tussen stemming en aandacht.

Meest gelezen artikelen